اجاره موافقتنامه ای است که به موجب آن اجاره دهنده در قبال دریافت مبلغ یا مبالغ مشخصی حق استفاده از دارایی را برای مدت مورد توافق به اجاره دهنده واگذار می کند. لازم به ذکر است که اجاره دهنده در طول دوره (مدت) اجاره مالک قانونی دارایی می باشد.
انواع اجاره
اجاره با توجه به ماهیت و شرایط قرارداد به دو دسته سرمایه ای و عملیاتی طبقه بندی می شود. بر اساس استاندارد حسابداری ۲۱ ایران (با عنوان حسابداری اجاره ها)طبقه بندی اجاره ها مبتنی بر میزان مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی است که به اجاره دهنده یا اجاره کننده تعلق می گیرد.
این مقاله را نیز بخوانید: قوانین امور گمرکی صادرات کالا
اجاره سرمایه ای
اجاره سرمایه ای قراردادی است که تقریبا تمامی مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی منتقل شود. مالیکت دارایی ممکن است نهایتا انتقال یابد یا نیابد.
در اجاره سرمایه ای دارایی استیجاری و تعهدات مربوط به آن در ترازنامه اجاره کننده منعکس می شود و درمقابل اجاره دهنده دارایی مورد اجاره را از دفاترش خارج و بابت آن یک رقم دریافتنی را در ترازنامه منعکس می کند.
اجاره عملیاتی
اجاره عملیاتی به اجاره ای غیر از اجاره سرمایه ای اطلاق می شود. در این اجاره بر خلاف اجاره سرمایه ای ، اجاره دهنده به حفظ دارایی در دفاتر خود ادامه می دهد. در این نوع اجاره ، اجاره دهنده درآمد بهره و سود ندارد ولی در عوض درآمد اجاره را به طور ادواری ثبت و راسا به مستهلک نمودن مورد اجاره می پردازد.
برای اجاره‌های عملیاتی، مبالغ اجاره (به استثنای مخارج خدماتی نظیر بیمه و نگهداری) برمبنای خط مستقیم به عنوان هزینه دوره شناسایی می‌شود، مگر اینکه مبنای سیستماتیک دیگری معرف الگوی زمانی کسب منافع اقتصادی دارایی توسط استفاده‌کننده باشد، حتی اگر پرداختهای مربوط به اجاره بر آن مبنا نباشد.
| اجاره کننده | اجاره دهنده | ||||||
| هزینه اجاره | ** | وجوه نقد | ** | ||||
| وجوه نقد | ** | درآمد اجاره | ** | ||||
| هزینه استهلاک | ** | ||||||
| استهلاک انباشته | ** | ||||||
انواع اجاره از دیدگاه اجاره کننده
انواع اجاره از دیدگاه اجاره کننده به همان دو دسته مذکور یعنی سرمای ای و عملیاتی طبقه بندی می شود.
این مقاله را نیز بخوانید: مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
انواع اجاره از دیدگاه اجاره دهنده
اجاره از دیدگاه اجاره دهنده به دو دسته سرمایه ای و عملیاتی طبقه بندی می شود. ازاین نظر خود اجاره سرمایه ای به سه دسته زیر تقسیم می شود:
حسابداری اجاره های سرمایه ای از دیدگاه اجاره کننده
اجاره‌های سرمایه‌ای باید تحت عنوان دارایی اجاره ای و بدهی اجاره ای و به مبلغی معادل ارزش منصفانه دارایی مورد اجاره در آغاز اجاره یا به ارزش فعلی حداقل مبالغ (پرداختهای) اجاره، هر کدام کمتر است، در ترازنامه اجاره‌کننده منعکس شود. مبلغ اجاره بین هزینه بهره (مالی) و کاهش مانده بدهی تسهیم می شود.
. رویه استهلاک دارایی مورد اجاره باید با رویه مورد استفاده برای داراییهای استهلاک‌پذیر تحت تملک واحد تجاری یکسان باشد. هزینه استهلاک باید طبق استاندارد حسابداری شماره ۱۱ با عنوان ” داراییهای ثابت مشهود“ محاسبه و شناسایی شود. اگر نسبت به تملک دارایی در پایان دوره اجاره توسط اجاره‌کننده، اطمینان معقولی وجود ندارد، دارایی اجاره‌شده باید در طول دوره اجاره یا عمر مفید آن هر کدام کوتاه‌تر است، مستهلک شود.
نرخ بهره (سود تضمین شده) اجاره کننده
برای محاسبه ارزش فعلی حداقل مبلغ اجاره ، از نرخ ضمنی بهره (سود تضمین شده) اجاره و در صورتی که این نرخ امکان پذیر نباشد از نرخ فرضی استقراض برای اجاره استفاده می شود. نرخ ضمنی بهره (سود تضمین شده) دراجاره عبارت است از نرخ تنزیلی که در آغاز اجاره سبب شود مجموع ارزش قعلی حداقل مبلغ اجاره وارزش باقیمانده (اسقاط ) تضمین نشده دارایی با ارزش منصفانه مورد اجاره برابر شود.
لازم به ذکر تعیین نرخ بهره توسط اجاره کننده بر مجموع هزینه بهره و هزینه استهلاک در طول دوره اجاره اثر نخواهد داشت ولی به هر حال میزان هر یک را تحت تاثیر قرار میدهد. (یعنی اگر نرخ بهره رابالا تعیین کنیم میلغ بیشتری به بهره تعلق می گیرد و درمقابل اینکار باعث پایین آمدن ارزش فعلی حداقل مبالغ اجاره شده و تبعا هزینه استهلاک کمتر می شود و بالعکس)
نکته: مجموع هزینه های استهلاک و بهره در اجاره های سرمایه ای در کل مدت اجاره برابر با کل هزینه اجاره ثبت شده در اجاره عملیاتی است.
استهلاک در دفاتر اجاره کننده
طبق استانداردهای حسابداری چنانچه اجاره با شرایط اول و دوم سرمایه ای شده باشد، دارایی بر مبنای عمر مفید دارایی و اگر بر مبنای سایر شرایط سرمایه ای شده باشد در طول دوره اجاره یا عمر مفید هرکدام کوتاه تر است مستهلک می شود.
این مقاله را نیز بخوانید: نحوه محاسبه حقوق و دستمزد
ثبت های اجاره کننده مشابه ثبت خرید نسیه که شامل پرداخت اصل و بهره به شکل دوره ای است می باشد.
حسابداری اجاره های سرمایه ای از دیدگاه اجاره دهنده
در اجاره تامین مالی مستقیم ارزش منصفانه (متعارف) و بهای تمام شده دارایی (یا مبلغ دفتری، اگر ایندو با هم تفاوت دارند) تقریبا مشابهند لذا در این نوع اجاره درآمد اجاره دهنده صرفا شامل درآمد بهره است و سود یا زیانی وجود ندارد.
تفاوتی که اجاره به شرط فروش با تامین مالی مستقیم دارد اینست که در اجاره به شکل فروش، اجاره دهنده مبادرت به شناخت سود یا زیان در مقطع عقد قرارداد می کند. این نوع اجاره زمانی اتفاق می افتد که ارزش منصفانه دارایی بیشتر یا کمتر از بهای تمام شده (یا مبلغ دفتری ، اگر این دو با هم تفاوت دارند)باشد. در این نوع اجاره ، اجاره دهنده سودی(زیانی) بابت فروش دارایی و بهره ای بابت طلب به دست می آورد. بنابراین دو نوع سود یا درآمد شناسایی می شود:
| بهای تمام شده (یا مبلغ دفتری اگر ایندو متفاوت باشند) | – | اقل ارزش فعلی حداقل مبالغ اجاره و ارزش منصفانه دارایی | = | سود (زیان) |
| اقل ارزش فعلی حداقل مبالغ اجاره و ارزش منصفانه دارایی | – | مطالبات ناخالص (شامل اصل و بهره) | = | کل درآمد بهره در طول دوره اجاره |
نکته: یکی از تفاوت های اجاره سرمایه ای و فروش اقساطی به مقطع انتقال مالکیت باز می گردد. بدین معنا که در اجاره سرمایه ای مالکیت (حتی اگر منتقل شود) در مقطع عقد قرارداد منتقل نخواهد شد ولی در فروش اقساطی مالکیت در مقطع عقد قرارداد منتقل می شود. دیگراینکه در اجاره به شکل فروش کل سود (یا زیان) ناویژه در مقطع عقد قرارداد شناسایی می شود حال آنکه در روش اقساطی، سود ناویژه به موازات وصول اقساط مورد شناسایی قرار می گیرد.
فسخ قرارداد
در صورت فسخ قرارداد ، اجاره کننده خالص مبلغ دفتری دارایی و بدهی اجاره ای را از دفاتر خارج نموده و معادل اختلاف این دو سود یا زیانی شناسایی می کنند. از طرف دیگر اجاره دهنده نیز خالص مبلغ دفتری مطالبات اجاره ای را از دفاتر خارج نموده و دارایی مورد اجاره را به اقل بهای تمام شده اولیه ، ارزش منصفانه۸ حال حاضر یا مبلغ دفتری حال حاضر ثبت می کنند.
| اجاره کننده | اجاره دهنده | ||||||
| بدهی اجاره ای | ۷۸۸/۶۹ | دارایی | ۰۰۰/۶۱ | ||||
| استهلاک انباشته | ۳۳۳/۳۳ | درآمد بهره کسب نشده | ۳۲۴/۳ | ||||
| دارایی اجاره ای | ۰۰۰/۱۰۰ | زیان فسخ قرارداد اجاره | ۷۸۸/۸ | ||||
| سود فسخ قراداد اجاره | ۱۲۱/۳ | مطالبات اجاره ای | ۱۱۲/۷۳ | ||||
نکته: سود (زیان) فسخ قرارداد اجاره کننده و اجاره دهنده لزوما با یکدیگر برابر نیستند.
دیدگاهتان را بنویسید